Nagenoeg alle fabrieken liggen stil door gebrek aan grondstoffen en personeel. Noodzakelijke artikelen zoals zeep en textiel zijn niet meer te krijgen. Het broodrantsoen wordt verlaagd: van 1000 naar 500 gram per week. Brood van 400 gram is nu te koop voor 40 tot 50 gulden (bon 12 cent). De razzia’s beginnen weer. De Duitsers sluiten alle uitgangen van de stad af.
Luchtaanvallen op de Leidse spoorbruggen door geallieerde vliegtuigen. 80 gezinnen worden elders ondergebracht. 10 mensen komen om. Huizen liggen in puin.
Het eerste nummer van ‘de Vrije Pers’ verschijnt. De opbrengst gaat naar de financiële ondersteuning voor onderduikers.
Naar aanleiding van gebeurtenissen aan het Rijnfront trekken troepen zich eind april terug naar Duitsland. In Leiden heerst een opgewekte en blijde stemming. Duitsland capituleert. Verschillende landwachters en NSB’ers worden gearresteerd. Op 8 mei arriveren de Canadezen in Leiden. De bevrijdingsfeesten barsten los, maar ook vinden er dodenherdenkingen plaats. Midden augustus spreken we van wereldvrede en begint de wederopbouw van het land en de stad.
Dag- en nachtrapporten januari 1945
2-1 – 10.30 (bekijk dossier)
Een Leidenaar deelt mee dat hij aan een zekere Binnendijk ƒ. 25 gaf om aardappelen te halen. Binnendijk zegt daarop dat de aardappelen in beslag zijn genomen.
11-1 – 8.10 (bekijk dossier)
Melding van inbraak in een perceel van de Plantage afgelopen nacht. De personen hebben een zware kist vervoerd naar de Looierstraat en zijn daarna teruggekomen.
28-1 – 20.00 (bekijk dossier)
Rapporteren twee rechercheurs dat er door drie personen hout wordt gesloopt van de kleedkamers op het L.F.C. terrein. Het dak ter grootte van ongeveer 20 x 8 meter stort hierbij naar beneden. De drie genoemde personen werden hieronder bedolven. Een iemand wordt hierdoor gedood, de anderen lopen lichte verwondingen op. Naar de schuldvraag wordt een nader onderzoek ingesteld.
Dag- en nachtrapporten februari 1945
1-2 – 11.06 (bekijk dossier)
Geeft de conciërge van de Rotterdamse Bank in Leiden telefonisch kennis dat er een overval wordt gepleegd. Korpscommandant, burgemeester, Feldgendarmerie en de instanties volgens schema berichtendienst kennis gegeven.
2-2 op 3-2 – 22.00 en 0.00 (bekijk dossier)
Wordt telefonisch kennisgegeven dat in een perceel aan de Sumatrastraat alle levensmiddelen zijn weggehaald door een onbekende. Meegenomen artikelen: 50 kg tarwe, 5 kg rogge, 5 kg erwten en een kaas van 4 kg. Verder een bedrag van ƒ. 770.
16-2 – 12.30, 12.40 en 14.00 (bekijk dossier)
Een dokter verzoekt om een bezoek aan zijn patiënt. Hij heeft al even niks van hem gehoord. De opperwachtmeester deelt mee mee dat hij een man dood op bed heeft gevonden. De rechercheur bevestigt dat het inderdaad om de patiënt gaat. De dokter is van oordeel dat hij van ouderdom en honger is overleden.
Dag- en nachtrapporten maart 1945
2-3 – 7.30 (bekijk dossier)
Is door de opperwachtmeester op last van de Feldgendarmerie een vrouw aangehouden en in arrest gesteld, als verdacht van geslachtsziekte.
17-3 – 14.15 (bekijk dossier)
Rapporteert de rechercheur een roofoverval in de Leidsche wolspinnerij. De bewaker werd met een revolver bedreigd, waarna hij door de overige mannen in het portiershokje op een stoel met touw aan armen en benen werd vastgebonden en door twee mannen werd bewaakt. Ze kwamen het groene garen voor de Duitse Weermacht halen. De mannen spraken Duits. Ontvreemd werd 1270 kg eendraadsgaren (Weermachtsgroen) en 100 jute zakken.
23-3 – 8.00 (bekijk dossier)
Wordt een persoon in arrest gesteld voor het niet groeten van de Ortskommandant en de opperwachtmeester van de Leidse politie.
Dag- en nachtrapporten april 1945
12-4 – 14.00 (bekijk dossier)
Rapporteert een wachtmeester dat hij in de Mirakelsteeg bij arrestatie een waarschuwingsschot tegen een opdringende menigte heeft gelost; niemand gewond.
29-4 – 13.45 (bekijk dossier)
Wordt namens de burgemeester door de Luchtbescherming kennisgegeven dat in de Leidse Hout pakketten door vliegtuigen zijn uitgeworpen. Personeel uitgezonden.
Dossier071-1945/08-05
De bevrijding
Dag- en nachtrapporten mei 1945
4-5 – 23.00 (bekijk dossier)
Geeft de burgemeester telefonisch kennis dat er geruchten gaan over dat de bevolking morgen om 8 uur zal gaan vlaggen. Namens de Weermachtscommandant (bij wie van capitulatie niets bekend is) verzoekt hij dit tegen te gaan, om incidenten te voorkomen.
5-5 – 0.30 (bekijk dossier)
De burgemeester komt aan het bureau en verzoekt het personeel op te dragen toe te zien dat personen zich niet op straat bevinden. Dit in verband met geruchten over capitulatie van Duitsland. Personeel toezicht opgedragen.
14-5 – 21.30 (bekijk dossier)
Meldt zich aan het bureau een persoon, van beroep bakker, omdat hij bij de S.S. in dienst is geweest. Hij is ingesloten en blijft ter beschikking.
26-5 – 16.00 (bekijk dossier)
Is aan het bureau in bewaring gesteld de NSB’er Adrianus Biesheuvel.
Dag- en nachtrapporten juni 1945
1-6 – 15.15 (bekijk dossier)
Is door de rechercheur, als verdacht van lid te zijn geweest van de Hitlerjeugd en moffenmeid, een Leidse vrouw in bewaring gesteld.
9-6 – 13.30 (bekijk dossier)
Rapporteert de rechercheur, dat om 12 uur een lijk is gevonden. De persoon is omgekomen bij het bombardement op 11 december 1944 en gevonden bij het museum van Volkenkunde. Het lijk is overgebracht naar het Academisch Ziekenhuis.
22-6 – 3.00 (bekijk dossier)
Telefonisch bericht dat op de Hoge Rijndijk een waarschijnlijk dode man op de weg ligt. G.G.D. kennisgegeven en personeel uitgezonden. Rechercheur rapporteert dat het waarschijnlijk een dronken Canadese militair betreft.
Dag- en nachtrapporten juli 1945
6-7 – 16.00 (bekijk dossier)
Is door een Binnenlandse Strijdkracht, op last van de brigadier, een vrouw in arrest gesteld als verdacht omgang te hebben gehad met Duitsers.
23-7 – 11.00 (bekijk dossier)
Rapporteert een agent dat er op het stationsemplacement bij het in orde maken van de spoorlijn door het personeel een bom werd ontdekt. Politie kennis gegeven en een Engelse deskundige uit Den Haag komt de bom verwijderen.
30-7 – 1.00 (bekijk dossier)
Drie personen zijn door een agent in de Gehoorzaal aangehouden, als verdacht van mishandeling. De agent rapporteert dat bij een vechtpartij met drie mannen een persoon ernstig aan het achterhoofd werd verwond. Na te zijn verbonden is hij door de E.H.D. (Eerste Hulp Dienst) overgebracht naar het Academisch Ziekenhuis.
Dag- en nachtrapporten augustus 1945
6-8 – 15.00 (bekijk dossier)
Rapporteert de agent dat een 7-jarige jongen ten gevolge van een aanrijding met een Binnenlandse Strijdkracht een oog- en hoofdwond heeft opgelopen.
7-8 – 16.45 (bekijk dossier)
Wordt de oud-politiecommissaris U.K.L.E. Hoffman aan het bureau gebracht en gevangengezet.
Dossier071-1945/07-08
Kopstuk Leidse politie opgepakt
Vlak voor en na de bevrijding worden verschillende landwachters en NSB’ers gearresteerd. Een opmerkelijke melding daarvan vinden we op 7 augustus 1945. Ulrich Koenraad Louis Emile Hoffman – voormalig commissaris van de Leidse politie – wordt aan het bureau gebracht en achter tralies gezet.
NSB’er Hoffman wordt in 1942 commissaris van de politie in Leiden. Hij is betrokken bij verschillende Leidse oorlogsgebeurtenissen zoals de ontruiming van het Joods weeshuis en de vergelding voor de moordaanslag op Diederix – NSB’er en directeur van het Gewestelijk Arbeidsbureau.
De jongen draagt een speldje met de beeltenis van koningin Wilhelmina. Dat was sinds het voorjaar van 1941 verboden.
In 1943 arresteert Hoffman een 29-jarige Leidenaar. De jongen draagt een speldje met de beeltenis van koningin Wilhelmina. Dat was sinds het voorjaar van 1941 verboden. De jongen belandt anderhalf jaar in verschillende Duitse strafkampen.
Na de verzetsdaad op zijn rechterhand – rechercheur de Groot – voelt Hoffman zich bedreigd. Hij laat het politiebureau extra beveiligen door een hek dat onder stroom gezet kan worden. In juni 1944 vertrekt Hoffman naar Nijmegen. Na zijn arrestatie in 1945 komt Hoffman in voorarrest maar van een veroordeling komt het nooit.
Foto politiebureau Leiden aan de Zonneveldstraat © Jan Holvast
Dag- en nachtrapporten september 1945
1-9 – 16.50 (bekijk dossier)
Een brigadier rapporteert dat een man al voor de derde keer geprobeerd heeft zich van het leven te beroven. Hij had de gaskraan opengezet en werd door zijn broer in bewusteloze toestand gevonden. E.H.D. door middel van zuurstofapparaat de levensgeesten opgewekt en daarna voor observatie meegenomen naar Academisch Ziekenhuis.
18-9 – 3.30 (bekijk dossier)
Is door een agent een meneer aan het bureau gebracht, als verdacht van clandestien slachten van een koe. De geslachte koe is in beslag genomen en overgebracht naar het Openbaar Slachthuis.
29-9 – 15.00 (bekijk dossier)
Deelt een Leidenaar mee dat de door hem bestuurde bestelauto is aangereden door een militaire personenauto. De aanrijding vond plaats op de Rijnsburgerweg hoek Warmonderweg. De militaire auto zou met een snelheid van ± 70 km hebben gereden.
Dag- en nachtrapporten oktober 1945
5-10 – 16.30 en 16.40 (bekijk dossier)
Komt een onbekende vreemdeling aan het bureau, gekleed in een buitenlands uniform. Verwezen naar de vreemdelingendienst. 16.40: De vreemdeling blijft vermoedelijk nog enige tijd in Leiden. Geprobeerd zal worden hem zo spoedig mogelijk naar Italië te laten terugkeren.
12-10 – 23.30 (bekijk dossier)
Verzoekt de directeur van het Academisch Ziekenhuis te Leiden assistentie van de politie, omdat daar vanavond een gezellige avond van de zusters in het gebouw is. Buiten de directeur om is er een jazzband gehuurd en deze is door de directeur geweigerd, terwijl de leiding van die band toch in het gebouw wil doordringen. Aan verzoek voldaan.
Dag- en nachtrapporten november 1945
7-11 – 13.20 (bekijk dossier)
Brengen twee hulpagenten vanaf de Burcht aan het bureau 8 jongens die zich aldaar ophielden en allerlei baldadigheden pleegden. Het zijn allen leerlingen van de Leidse Ambachtsschool. De directeur kennis gegeven, die de jongens zou straffen. Te 13.40 naar school gezonden.
16-11 – 1.20 (bekijk dossier)
Een brigadier rapporteert dat hij te 0.40 uur in een café vijftien bezoekers heeft opgedragen zich te verwijderen. Een paar bezoekers moest er door hem worden uitgegooid. Toen de brigadier zich weer op straat bevond werd er door deze personen een dreigende houding aangenomen. Uit zelfverdediging loste de brigadier vier schoten. Vermoedelijk is een persoon gewond geraakt. Een vaas trof de brigadier op zijn achterhoofd, waarna hij ten val kwam en bloedend verwond bleek. Een gewaarschuwde dokter heeft hem verbonden en achtte het raadzaam dat hij onmiddellijk naar bed ging. De brigadier is naar huis gegaan en zal morgenochtend aan het bureau komen om de personen die inmiddels gearresteerd zijn te horen en proces-verbaal op te maken.
Dag- en nachtrapporten december 1945
5-12 – 19.15 en 20.30 (bekijk dossier)
Geeft een mevrouw kennis dat bij haar een vrouw binnen is gekomen die te water heeft gelegen. Om 20.30 rapporteert een agent dat een 56-jarige vrouw uit Den Haag, lopend tussen de Morsweg en Wassenaarseweg langs de trambaan, in het water van de Ende Geesterwetering is geraakt. Zij is – na hulpgeroep – door een onbekende soldaat, die zich daartoe te water moest begeven, gered. Zij is naar haar woning in Den Haag overgebracht.
24-12 – 15.00 (bekijk dossier)
Klaagt een mevrouw over verwaarlozing van 2 kinderen. De moeder is gescheiden en krijgt steun van Gemeenschapszorg. Ze gaat veel weg, waarschijnlijk uit naaien en laat de kinderen de hele dag alleen.
25-12 – 17.30 (bekijk dossier)
Brengt een hulpagent een jonge Leidenaar aan het bureau voor het gooien van vuurwerk. Blijft daar om door zijn ouders te worden opgehaald. Het gooien met vuurwerk was zo erg dat er zelfs een stuk in een kinderwagen terecht kwam, waardoor een dekentje werd beschadigd.
